تعریف ذوب ، انجماد ، تبخیر ، جوشیدن ، میعان. (سوم دبستان)

  ذوب :

تبدیل شدن ماده ، از حالت جامد به مایع در اثر گرما را ذوب می گوئیم. وقتی 
قالب یخ را از یخچال در می آوریم دراثر گرماآب می شود . در زمستان آبی که 
در طول شب در اثر سرمایخ زده است در گرمای روز آب می شود . در صنایع 
ریخته گری، فلزات را با گرمای زیاد  به حالت مذاب در می آورند و سپسآن ها 
را درقالب می ریزند . در تابستان بستنی و شکلات شما بر اثر گرما ذوب 

می شود و قطره قطره می ریزد.

    انجماد :

 وقتی یک مایع را به اندازه ی کافی سرد کنیم به جامدتبدیل می شود . 

تبدیل شدن ، ماده از حالت  مایع به جامد راانجمادمی گوئیم،عمل انجماد 

دقیقاً عکس عمل ذوب است .

تبخیر :

هنگامی که از استخر بیرون می آییم ، احساس سرمامی کنیم ، وقتی دست

 و صورتمان را با آب می شوییم ، پس ازمدتی خشک می شود.لباس های 

خیس ، روی طناب خشکمی شوند و آب آن ها ناپدید می شود . در هیچ کدام 

از این موارد ،آب به جوش نمی آید. علت همه ی این پدیده ها،تبخیر و تبدیلشدن 

آب به بخار آب ( مایع به گاز) است. پس تبدیل شدن مایع بهگازرادراثرگرما،تبخیر
می گویند.تبخیریک پدیده ی گرماگیر است.وقتی دست و صورت خود رامی شوییم، 

آب سطح پوست هنگام تبخیر گرمای پوست رامی گیرد وما خنک می شویم،

عرق کردن نیز راهی برای خنک شدن بدن می باشد. زمانی که عرق بدن تبخیر

می شود ، گرمای پوست را می گیرد وما را خنک می کند . اما در هوای گرم 

ومرطوب(شرجی )به سبب بخار نشدن عرق بدن،احساس گرمای بیشتری می کنیم.

 جوشیدن : 

وقتی به مایع گرما می دهیم میزان حرکت و جنبشمولکول های آن زیاد می شود . اگر مولکول ها 

به اندازه ی کافیگرما جذب کنند ، مقدار جنبش آن ها به اندازه ای می شود کهنیروی ربایش بین

 مولکول ها دیگر نمی توانندآن ها را در کنار همنگه دارند . در نتیجه مولکول های مایع ، از هم دور 

می شوند در اینحالت مایع به بخار تبدیل می شود . به دمایی که در آن ، تماممایع به بخار تبدیل

 می شود نقطه ی جوش می گوییم پس در هنگام جوشیدن ، مولکول های مایع ، دیگر فقط از 

سطح مایعتبخیر نمی شوند بلکه در وسط مایع و در کف ظرف مایع نیزحباب هایی از بخار پدید 

می آید که به سمت بالا حرکتمی کنندو پراکنده می شوند.

 میعان : 

مولکول ها در حالت بخار دارای سرعت وانرژیجنبشی زیادی هستند ودر نتیجه نسبت به حالت

 مایع بسیاراز هم دورند . به همین دلیل ، برای اینکه بخار به مایع تبدیلشود باید سرعت مولکول 

های آن کاهش یابد تانیروی ربایش بین مولکول ها بتواند مولکول ها را کنار هم نگه دارد . یعنی

وقتی از بخار انر ژی گرمایی بگیریم سرعت مولکول های آنکمتر و کمتر می شود ودر نتیجه دمای 

آن کاهش می یابد وبهمایع تبدیل می شود . پس تبدیل شدن مایع از حالت بخار بهمایع را میعان 

می گوییم . بنابر این می توان گفت میعان همیشه و در هردمایی که تبخیر صورت گرفته است ، 

انجام می شود ،پهر چه رطوبت هوا بیشتر باشد ، مقدار میعان صورت گرفته،بیشتر خواهد بود. 

قطرات آبی که بر روی جداره ی خارجییک پارچ آب خنک و یخ تشکیل می شود ویا در هوای سرد و
 

مرطوب زمستان ، ابر کوچکی که به هنگام (ها کردن ) از دهانشما خارج می شود ویا در زمستان 

قطره های آبی که رویشیشه ی پنجره ها مشاهده می شوند ، ویا قطرات شبنمیکه به هنگام 

صبح زود روی برگ درختان دیده اید ویا تشکیل باران ،در اثرعمل میعان ایجاد شده اند.

 تقطیر:

 به عمل تبخیر و میعان متوالی ( پشت سر هم ) مایع ، تقطیر می گویند .فرایند تقطیر از گذشته 

های بسیار دور شناختهشده بود. برای مثال ، ایرانی های باستان با همین روش به گلاب

 گیری می پرداختند . اما نخستین بار جابربن حیان دستگاه کاملیبرای انجام تقطیر درست کرد وبه

 کمک آن به خالص سازی آب ومواد شیمیایی پرداخت .برای مثال او با تقطیر سرکه توانست

جوهر سرکه ( اسید استیک ) را  بدست آورد.محمد زکریای رازی پزشک پر آوازه ی ایرانی ،به 

پژوهش هایفیزیکی وشیمیایی نیز می پرداخت او کارهای جابربن حیان راادامه داد و الکل را با 

روش تقطیر به صورت خالص بدست آورد و آن را در پزشکی به کار برد . او چند کتاب ردر زمینه ی

 شیمی نوشت  ودر یکی از آن ها ، روش های تقطیر نفت و بدست آوردن « نفت سفید »را شرح 

داد . نفت سفید را برای نرم کردن برخی مواد سفت و به عنوان سوخت چراغ به کار می برند .